Gisteren was ik op internet wat aan het rondkijken, op zoek naar een nieuwe leren jas. Niet dat ik zo’n stoere kerel ben, maar ik heb wel een motor. En op een motor is een goede leren jas toch wel top. Maar ja, de keus is zo’n beetje oneindig. Ik dus steeds maar doorklikken, en nog eens doorklikken. De juiste jas was nog niet zo snel gevonden.

En toen viel me wat op. Er worden wel heel veel termen door elkaar gebruikt bij die leren jassen. En hetzelfde geldt eigenlijk voor leren meubelen. Neem alleen al de namen die gelinkt zijn aan waar het vandaan komt, of beter, van welk dier het leer komt. Varkensleer, kalfsleer, rundleer. En daarnaast heb je dan ook nog termen als ‘nappa’, suède, lammy. Dus ik bedacht dat het misschien handig zou zijn als ik daar even wat duidelijkheid in ga brengen, voor wie het nog niet weet.

We beginnen met nappa. Nappaleer of nappa is gedekt, geverfd leer. Het leer is meestal afkomstig van lams- of schapenhuid en staat bekend om de zachtheid en duurzaamheid. Het voordeel van nappaleer is dat het erg goed bestand is tegen beschadiging. Het nadeel is dat het wat stug aanvoelt. Nappaleer wordt vaak gebruikt voor hoogwaardige producten, zoals luxe meubilair.

Dan suède. De naam komt trouwens van het Frans woord voor Zweden. Suède wordt gemaakt van de binnenkant van leer. Suède is hierdoor minder duurzaam, maar wel zachter dan gewoon leer. Suède heeft een geborstelde structuur en lijkt wel wat op stof, wat het geschikt maakt voor het fabriceren van kleding. Door de open structuur van suède wordt het snel vuil en is het met name vatbaar voor voedselvlekken. Niet zo’n goed idee voor een bank of stoel dus.

Tot slot dan ‘lammy’. Omdat de échte lammy jas beide kanten van een dierenhuid gebruikt, zowel de daadwerkelijke huid als de vacht, is het de ideale warme winterjas. Het is dus een leersoort waarbij de haren nog op het leer zitten. De term verwijst naar lam, waar dit leer vroeger vrijwel altijd van gemaakt werd. Beetje maf dus om tegenwoordig ‘geitenlammy’ te zien in een omschrijving. Dat zou dan een geitenjas van lamsleer moeten zijn?

Nou, ik hoop dat u weer wat geleerd heeft. Mij heeft het helaas nog geen nieuw motorjack opgeleverd, nog maar even doorzoeken dus …

Kent u het nog, dat maffe nummer dat opeens opdook in de hitparade van 1981: ‘Annie, hou jij m’n tassie even vast’? Het werd een enorme hit en reikte zelfs tot de eerste plaats. Nou wil ik het verder niet over die hit, of over Annie hebben, want die hebben niet veel met leer te maken. Ik wil het over tassen hebben dit keer.

Of de tas die Annie moest vasthouden van leer was, vertelt het liedje niet, maar het zou zo maar kunnen. Want het maken van tassen is toch wel één van de meeste gebruikelijke toepassingen van leer. Naast schoenen natuurlijk. Dus dat tasje uit het liedje was vast van leer, denk ik dan.

Het liedje vertelt natuurlijk ook niet of het mooi tasje was, een grote tas of misschien een dure tas. Jammer, want daar ben ik dan wel benieuwd naar. Waarom? Nou omdat ik laatst iets las over een leren tas die een record had gebroken, wat betreft de prijs dan. Ik heb het over de Hermès Himalaya Birkin tas. Die ging namelijk weg voor het aardige sommetje van € 340.139,23. Bijna drie-en-een-halve ton dus. En er is er nu weer één te koop!

Wat is er nou zo bijzonder aan die tas, behalve de prijs dan, want hij moet dit keer bijna € 400.000 opleveren. Nou, het is misschien wel de meest zeldzame en meest gewilde handtas ter wereld, gemaakt van het leer van de Nijlkrokodil, weergegeven in een subtiele kleur die bedoeld is om beelden op te roepen van de majestueuze Himalaya-bergen, met een verfproces dat vele uren duurt.

Die kleur past perfect bij de 18-karaats witgouden hengsels, die bezet zijn met witte diamanten. Het slot alleen al bestaat uit 68,4 gram 18-karaats witgoud en is bezet met 40 witte ronde briljanten, in totaal 1,64 karaat.

En dan zitten er op de tas zelf ook nog eens meer dan 200 diamanten voor een totaal van 8,2 karaat. Dit is misschien wel de zeldzaamste, meest spectaculaire en meest verbluffende tas die ooit is gemaakt, en u kunt ‘m kopen! Als u ergens nog 4 ton heeft liggen natuurlijk.

En Annie? Nou die moet die tas dan maar heel erg goed vasthouden, als de eigenares even wil dansen!

Wel eens gehoord die uitdrukking, ‘Het lederen monster’? En dan bedoel ik niet deel 335 uit de Suske & Wiske reeks natuurlijk. Want daar gebruikt de schrijver alleen maar een bekende Nederlandse uitdrukking, maar hij bedoelt gewoon een voetbal. Maar dat wist u vast wel. De bijnaam van een voetbal komt natuurlijk van het materiaal waar de bal gemaakt wordt.

Ik denk niet dat er nog een andere vorm van leergebruik is, waarbij een stuk leer van (uitgerold) waarschijnlijk nog niet eens één vierkante meter miljarden mensen tegelijk in de ban kan houden. De finale van de FIFA Wereldbeker in 2018 werd zelfs door ruim 3,5 miljard mensen gevolgd, die keken naar een stukje leer dat heen en weer geschopt werd.

En daar wringt de (voetbal)schoen trouwens wel een beetje , want tegenwoordig worden voetballen eigenlijk niet meer van leer gemaakt. Er zijn tegenwoordig veel ballen van kunststof, of er wordt waterafstotend leer gebruikt.

De oudst bekende bal die nog bewaard is gebleven is er één uit 1855, en die was van rubber. Moet best bijzonder zijn geweest, met een rubberen bal voetballen. Maar in de loop der jaren werd die rubberen bal vervangen door eentje van leer. Probleem daarbij was toch wel dat ze zich volzogen met water, en dat ze dus loodzwaar werden. Veel plezier bij een kopbal! En je had ook nog de veters, om de bal bij elkaar te houden.

Geluk waren ze dan rond 1950 zo ver dat de veters vervangen werden door ventielen, en dat het leer ook geverfd werd, om die opname van water tegen te gaan. En op het WK in 1986, in Mexico, werd er voor het eerst gespeeld met een bal van polyurethaan, geen leer meer dus.

Maar vanwaar die bijnaam dan, het lederen ‘monster’. Tja, dat is eigenlijk heel eenvoudig; de bal brengt geluk, euforie en plezier aan de ene kant, en wanhoop, verdriet en verslagenheid aan de andere kant. En dat kan al in 1 seconde omslaan, zeker voor ons Nederlands Elftal. Wie herinnert zich niet de bal op de paal van Rob Rensenbrink in de laatste minuut van de WK finale van 1978, of de bal van Arjen Robben op de teen van de Spaanse keeper in de WK finale van 2010?

En echt monster dus, die WK-bal voor Oranje. Al dan niet van echt leer …

Tegenwoordig gebruiken we leer voor kleding, schoenen, banken, stoelen en nog allerlei andere zaken waar niemand eigenlijk gek van opkijkt. Maar vroeger gebruikten de mensen ook leer, en soms ook op manieren waarvan we nu zouden denken ‘hoe dan?’ Ik zal u een paar voorbeelden geven.

De zeevarende Keltische stammen uit de eerste eeuw stonden bekend vanwege hun enorme schepen, en die hadden zeilen van buitengewone duurzaamheid nodig. Om hen te helpen door de barre omstandigheden van de Atlantische oceaan te navigeren, maakten deze stammen hun zeilen van leer.

Met de komst van behang rond het midden van de zeventiende eeuw begon goudleer de huizen van de rijksten van Europa te sieren. In die tijd werd Spanje beschouwd als dé bron voor leer van de hoogste kwaliteit op het continent. En dat leer kwam dus op de muren terecht!

Geloof het of niet, maar de eerste golfballen, die werden gemaakt in Nederland overigens, rond het midden van de 14e eeuw, waren van leer. Oorspronkelijk vulden golfballenmakers hard leer met koeienhaar. Later werden ze opgewaardeerd naar de veren van kippen of ganzen. Ze begonnen toen ook het leer wit te verven om verdwaalde ballen gemakkelijker te vinden, best logisch natuurlijk.

Leer was dan misschien het symbool van status en luxe, het was natuurlijk ook een materiaal voor iedereen. Zo werd leer al sinds de vroegste tijden gebruikt om drinkbekers te maken, en in Engeland in de middeleeuwen leek het zelfs alsof elke pub in Engeland gevuld was met leren mokken. Lekker, een biertje met leren nasmaak!

En tot slot; de oude Feniciërs woonden aan de oostkant van de Middellandse Zee, inclusief een eiland voor de kust van het huidige Syrië. Als een vijand de verkeerde kant van de kust van het vasteland zou binnenvallen, zou het hele eiland de toegang tot zijn zoetwatervoorziening kunnen verliezen. Ze moesten dus een alternatieve systeem ontwikkelen. Hun oplossing was om een ondergrondse bron te bouwen die via leren slangen water uit de zeestraat haalde. Deze leren pijpen sloten zout water uit waardoor alleen zoet water in de eilandbron terecht zou komen. Rio-leer-ing dus!

Zo maar wat bijzondere manieren om leer te gebruiken. Misschien leuk als u weer eens een golfballetje slaat, of de loodgieter belt!

Misschien kijkt u het ook wel, het Formule 1 circus. Sinds we weer een Nederlandse deelnemer hebben, die het ook nog eens geweldig doet, wordt er weer massaal door Nederlanders naar de races gekeken. En dat allemaal omdat er een Nederlander is die bulkt van het race talent: Max Verstappen.

Ziet er ook wel cool uit toch, zo’n Formule 1 racer? In zijn strakke overall, met die kleurrijke helm? Maar wist u dat er ontzettend veel techniek bij gebruikt is, om te komen tot de pakken die de heren nu aan hebben? Vroeger was dat natuurlijk allemaal van leer. En helemaal in het begin waren het niet eens hele pakken, maar gewoon wat stoere kleren, vaak dan wel met een mooie leren jas. En toen ook nog vaak met een leren helm!

Hoe dan ook, dat leer is wel geweest. En dat heeft met de veiligheid van de coureurs te maken. Je kunt veel van leer zeggen – dat het mooi materiaal is, dat het zeer veelzijdig is – vuurbestendig is het uiteindelijk niet natuurlijk. Dus daar moest wat op gevonden worden. En daar begonnen ze mee toen er in de jaren vijftig en zestig nogal wat ongelukken gebeurden, waarbij brand de oorzaak van de problemen voor de rijders was.

Tegenwoordig is dat daarom allemaal anders. Allereerst zijn de race pakken niet meer van leer, maar meestal van Nomex, en dat geldt dan ook voor de schoenen en handschoenen. En de pakken zijn dan misschien wel niet helemaal vuurvast, ze kunnen veel hebben. Ze moeten volgens de regels nu in ieder geval 12 seconden in vuur en vlam kunnen staan, zonder dat de rijder daar iets aan over houdt. Al is de beste manier om niet in een brand terecht te komen natuurlijk gewoon niet in zo’n auto stappen. Harder dan 300 km per uur rijden is natuurlijk nooit echt veilig.

Dan maar weer een weetje; hoe zit het met een toiletstop? Dat kan natuurlijk niet tijdens de race, dus wanneer het echt niet anders kan, dan plast de coureur gewoon in zijn overall. Hij heeft natuurlijk geen tijd om te stoppen.

Dus mocht u ooit een pak van Max winnen of te pakken krijgen, wel even checken of het gewassen is!

Tjonge, jonge, zelden zo veel reacties gekregen op een stukje als op het schrijfsel over Ronald Snijders, de woordkunstenaar die zelf nieuwe woorden bedenkt, of hele nieuwe betekenissen aan bestaande woorden geeft. Ik ben dol op zijn hersenspinsels, en schreef er dan ergens anders een stukje over. Maar wat ik daar deed, en wat Ronald Snijders zo geweldig voor doet, dat kan natuurlijk ook met leer. Dus daar gaan we, nieuwe woorden en woorden met een nieuwe betekenis.

Oh, en als u het nog niet snapt, dan even een voorbeeld van de maestro zelf; een benefietkeeper. Dat is dus een keeper die voor het goede doel staat. Vind ik dus leuk. U niet? Nee, nou dan moet u maar wegklikken. Oh, toch wel? Nou ga er maar goed voor zitten dan!

Een leerstoel: nu nog een krukje, maar druk bezig om een echte stoel te worden!

De leerste plaats: je bent wel eerste, maar het goud is op. Dus je krijgt een leren medaille.

Leermuis: een voldoende (V) verwijderd van het diploma vleermuis

Leermeesteres: dominatrix (als u niet weet wat dat is, houden zo!)

Leerdammer Ellen: iets verder in het alfabet dan Leerdammer Kaas, en net voor Leerdammer Emmen

Leerwaarde: aanspreektitel voor een priester in een leren habijt.

Jongleer: net geschoten huid

Re-caputileer: leersoort die je steeds weer opnieuw laat overgeven

Nou, veel flauwer zal het wel niet kunnen worden. Of toch, als we overstappen naar het Engels, kan het nog echt heel veel flower. Wat dacht u van het door mij ontdekte tot nu toe nog onbekende Shakespeare toneelstuk ‘King Leer’? Over een zeer bekende schoenenlapper die koning werd.

Sorry, misschien moet ik me toch eens gaan inhouden. Maar hoe dan ook, mocht u het wel kunnen waarderen, dit soort woordgrappen, en er dus nog echt geen genoeg van krijgen, koop dan vooral de boekjes van Ronald Snijders: ‘De Alfabetweter’ en ‘De Alfabetbeter’.

En wees gerust; die van hem zijn veel leuker dan die van mij!

Soms loop je op een simpele manier tegen iets prachtigs aan. U kent het vast wel. U vindt iets terug dat u al lang kwijt was, bij het opruimen van de zolder. Of u loopt op een rommelmarkt en daar ligt dan die ene plaat die u al jaren zocht, die uw verzameling compleet maakt. Nou, dat gebeurde mij van de week. Ik kreeg een stapel boeken van onze buren, allebei 90plussers, die hadden opgeruimd en dachten dat ik die boeken wel wilde hebben. ‘Jij leest toch zo veel?’, zei buuf.

En daar zat het dus tussen, een prachtig leerboek, tientallen jaren oud en in prachtige staat. Ik vroeg nog of ze zeker wisten dat ik het mocht houden, maar dat was geen probleem. ‘We weten dat je er zuinig op zult zijn!’ Een leerboek dus. Antiek. Maar nee, geen boek van leer, en ook geen boek over leer of leer-onderhoud. Een leerboek van de lagere school van voor de tweede wereldoorlog, 1922 om precies te zijn. Volgend jaar honderd jaar oud dus!

Wat voor boek was dat nou, vraagt u zich wellicht af. Nou, het was een prachtig exemplaar over ‘Ot en Sien’, van Hindericus Scheepstra. Ot en Sien zijn toch wel een begrip geworden in de Nederlandse taal. En misschien weet lang niet iedereen meer precies wie zij waren, ze leven voort in ons collectieve geheugen. Toch?

Hoe dan ook, ik vond het prachtig, dat leerboek uit 1922. Al moet ik eerlijk zijn, ‘Ot en Sien’ zijn natuurlijk niet echt leerboeken als zodanig. Het zijn vooral leuke kinderverhaaltjes. Maar ja, er staat een stempel in dit exemplaar van de school van onze buurvrouw, dus voor mij is het dan toch een soort leerboek.

Ot en Sien waren de hoofdpersonen uit de verhaaltjes die hun plek in onze geschiedenis hebben verworven. Maar er zijn natuurlijk veel meer (leer)boeken van vroeger die dat voor elkaar hebben gekregen. Wat dacht u van ‘In de Soete Suikerbol’ bijvoorbeeld? Kent u toch ook?

Of nog bekender, al kennen de meeste mensen het van het leesplankje; ‘Aap, Noot, Mies’. Kent u dat nog? Het was een leermethode die kinderen moest leren hoe woorden uitgesproken moesten worden, met dus dat beroemde houten leesplankje, maar ook met bijbehorende lees- en leerboekjes.

Aap, Noot, Mies. Met daarna? Ik weet het, u ook? Laat me uw antwoorden maar weten!

Ooit de film ‘The Blues Brothers’ gezien? Mocht u die nog nooit gezien hebben, dan raad ik ‘m echt aan. Het is geen hoogstaande artistieke film, met uitzonderlijke acteer prestaties, maar het is wel pretentieloos vermaak. En er zit absoluut geweldige muziek in, met heerlijke nummers door grote artiesten. En één van die nummers zette me aan tot het schrijven van deze column, ik vertel zo welk nummer dat was.

Eerst nog iets over de film. Het verhaal is vrij simpel. De broers Jake en Elwood Blues proberen geld bij elkaar te krijgen voor het weeshuis waar ze opgroeiden. Daarvoor roepen ze hun oude band bij elkaar, wat een mooie gelegenheid is om een aantal topmusici op te voeren. Zo komen onder andere James Brown, Ray Charles, Aretha Franklin en Cab Calloway voorbij.

Maar door allerlei gedoe, wordt de film eigenlijk één lange achtervolging, waarbij verschillende locaties worden aangedaan, en iedereen achter de broers in hun klassieke Dodge aan zitten. En één van die locaties is een country bar, waar de blues muziek van de ‘Blues Brothers’ niet zo gewaardeerd wordt. Dus spelen ze een country song: ‘Rawhide’.

En zo zijn we bij de aanleiding voor dit stukje gekomen, want ‘rawhide’ is, naast een toch wel lekker nummer, ook Engels voor ‘ongelooid leer’. En nu snapt u de klik wel die zich in mijn hoofd voordeed. Blues Brothers, Rawhide, ongelooid leer, leer onderhoud!

Wat is dat nou, dat ongelooide leer? Nou, het gaat dan om een huid die niet is bewerkt met looistoffen. Deze leersoort is gevoeliger voor water dan bewerkt leer, en het leer wordt snel zachter en rekt uit als het nat wordt gelaten, tenzij het goed waterdicht is.

Vaak wordt voor ‘rawhide’ de huid van buffels, herten of elanden gebruikt, waarbij al het bont, vlees en vet wordt verwijderd. De huid wordt dan meestal over een frame gespannen voordat deze wordt gedroogd. Het resulterende materiaal is hard en doorschijnend. Het kan worden gevormd door opnieuw te bevochtigen en te in vorm te trekken, voordat het opnieuw kan drogen. Het kan ook worden geolied of ingevet voor een zekere mate van waterdichtheid.

Zo, dan weet u dat ook weer, als u de volgende keer met de Blues Brothers meezingt. Rollin’, rollin, rollin’ … Rollin’, rollin, rollin’ … Rawhide!

Leren over leer, dat is wat we met deze korte stukjes voor ogen hebben. We leren er zelf van, door ons te verdiepen in onze passie, en hebben pret door alle dingen die we er al associërend bij halen. En we hopen vooral dat u er ook af en toe wat van opsteekt. Een weetje hier, een feitje daar; leren over leer dus.

Maar wist u dat dit tot niet zo lang geleden ook in een museum kon? Ik heb het over het ‘Nederlands Leder en Schoenen Museum’. Dat was een museum in Waalwijk, midden in de Langstraat. En de Langstraat was eeuwenlang het centrum van de Nederlandse schoen- en leerproductie. Het gebied dat we de Langstraat noemen loopt ruwweg van Geertruidenberg tot Den Bosch, met Waalwijk als centrum dus.

Daarom was het best logisch dat Antoon Hendriks, de initiatiefnemer voor het museum, in Waalwijk aan de slag ging. En het feit dat hij leraar schoenmaken aan de Middelbare Vakschool voor de Schoen- en Lederindustrie in uitgerekend Waalwijk was, hielp natuurlijk ook een handje. Hendriks was overigens naast leraar ook een enorm verzamelaar van tal van voorwerpen die met schoenen en de schoenindustrie te maken hadden / hebben. Hij wist een aantal schoenfabrikanten enthousiast te krijgen voor zijn idee, en dus opende in 1954 het ‘Oudheidkundig Museum voor de Schoen- en Lederindustrie’ de deuren.

Het bleek best een succes, want al in 1960 werd er verhuisd naar een grotere locatie, en in 1983 bleek ook dat pand al te klein en verhuisde het museum naar het gebouw van de voormalige schoenen fabrikant ‘Pinocchio’. Klein weetje; ik heb vroeger ook nog op schoenen van dat merk gelopen! In datzelfde jaar werd het museum ook omgedoopt naar ‘Nederlands Leder en Schoenen Museum’

Vanuit verschillende culturen zijn er schoenen te zien, al ligt de nadruk op schoenen uit Nederland en natuurlijk ook de geschiedenis van de schoenenindustrie in de Langstraat. Ook het vervaardigen van schoeisel, ambachtelijke en industrieel, wordt getoond.

Of eigenlijk moet ik zeggen, ‘werd’ getoond. Want het museum is dicht. Maar gelukkig is dat tijdelijk, want er wordt hard gewerkt aan ‘Het Nieuwe SchoenenMuseum’. Ook in dit nieuwe museum kun je van alles leren over het maken van schoenen, met prachtige voorbeelden.

Dus; wil je leren over leer? Houd dan deze website in de gaten, we laten je weten wanneer het museum geopend wordt!

Ach, wat ben ik blij met mijn Spotify-app. U kent het vast wel, Spotify. Het biedt een oneindige hoeveelheid muziek, in 1 app. Zin in Beethoven? Spotify heeft het. The Beatles? Geen probleem! Maar ook onbekende artiesten zijn er te vinden, je kunt uren zoeken en bladeren, en steeds weer nieuwe muziek ontdekken. Heerlijk!

Waarom val ik u daarmee lastig? Nou, omdat ik van de week op mijn PC Spotify open had staan en toen kwam er een nummer voorbij, terwijl ik zat na te denken over teksten voor deze site. En toeval, ik zei het al eens eerder, bestaat niet. Plotseling kwam namelijk ‘Leather and Lace’ voorbij, van Stevie Nicks. Ik zat vlak daarvoor naar ‘Rumours’ te luisteren, de iconische plaat van Fleetwood Mac uit de jaren zeventig, maar die was afgelopen en dan speelt Spotify gerelateerde muziek af. En dan is Stevie Nicks best logisch, ze was natuurlijk 1 van de 2 zangeressen op die plaat.

Maar dat toeval zette me aan het denken. Hoe zit dat met leer in de muziek? Natuurlijk loopt de helft van alle rockers in leer rond. Maar daar ging het me niet om. Het ging me om de titels. Ik zoeken dus. En de oogst was aanzienlijk!

Wat te denken van ‘Leather on my Shoes’, van Chris de Burgh. Of ‘Boots of Spanish Leather’ van Bob Dylan. Verder kwam ik ook nog ‘Black Leather’ van Guns n’ Roses tegen, ‘Leather Rebel’ van Judas Priest, ‘Leather’ van Tori Amos en ‘Leather in the Rain’ van Tyga & Kendall. Een aardige lijst dacht ik zo.

Maar toen keek ik verder. Albums met leer / leather, zijn die er ook? En jawel hoor; ‘Leather Jackets’ van Elton John, ‘Warm Leatherette’ van Grace Jones en ‘Hell bent for Leather’ van Frankie Laine, om er maar een paar te noemen.

Artiesten? Yep, die ook. Leatherface, The Leather Nun, Leatherwolf, Leather Strip, Leatherwood, Leather Leone. Leather, leather, leather. Het houdt niet op.

Houd je van leer? Dan kun je bij Spotify je lol wel op. Hoe dan ook, het werd een ‘Leather’ afspeellijst. Wilt u ‘m ook een keer beluisteren? Dat kan, hier is mijn ‘Leather’ speellijst: Spotify lijst.